Blas na Gàidhlig air ar n-uisge beatha

Air mo shlighe tro phort adhar Dhùn Eidinn, b'e mo chiad cheann-uidhe bùth an uisge bheatha. Mar bu dual is mar bu nòs. Se taisbeanadh de bhathar bho Glenmorangie a ghlac mo shùil is ainm Gàidhlig air cuid de na botalan aca.

Tha na freumhan aig ar deoch nàiseanta - mar iomadach samhla eile de chultar is nàiseantas na h-Alba – ri an lorg ann an cultar na Gàidhlig. Tha am facal fhèin ‘whisky’ ri lorg anns a h-uile cànan ach ‘s dòcha na cànanan às an tàinig e – Gàidhlig is Gaeilge.

 

Se na h-ainmean àite a’ chiad dubhlan do neach na Beurla agus mo thruaighe na chluinneas mi aig àmannan. Co-dhiù, tha a leithid againn de Ardbeg, Bruichladdich, Bunnahabhainn, Caol Ila, Bowmore is Lagavulin. Siud agad cuid de na h-Ìlich a-mhàin. Air a’ Ghalltachd gheibh sinn Glenkinchie an àrainn Dhùn Eidinn a bharrachd air Glen Goyne, Auchentoshan agus Bladnoch. Nas fhaide tuath, tha Glenturret, Dalwhinnie, Dalmore, Glen Ord, Allt a’ Bhainne, Aultmore, Ardmore, Dailuaine, Glendronach agus Mortlach. Cha bu choir dhuinn dearmad a dhèanamh air na gheibh sinn bhon chompanaidh aig Iain Noble ‘Pràban na Linne’. Se Poit Dhubh a chuireas iad air am botal fhèin de mhac na bracha a rinn taigh staile eile.

Bho Bhun na h-Aibhne

A-nis ge-tà, gheibhear iomadach tionndadh eadar-dhealaichte bho aon taigh staile. Bho Glenmorangie tha Quinta Ruban (se Quinta tionndadh den deoch port), Sonnalta, Lasanta agus Finealta. Tha Bunnahabhainn deidheil orra cuideachd is tha Darach Ùr, Cruach Mhona is Moine acasan. Tha Airigh nam Bèist, Blasta agus Uigedail aig Ardbeg. Chan eil aig Laphraoig ach Càirdeas. Ach deagh ainm agus abair thusa drama math. Aig Fettercairn tha Fior. Tha Bruichladdich is Port Charlotte cuideachd a' cur dreach Gàidhlig air iomadh botal aca. Nam measg tha Port Sgioba, Sin an Doigh Ileach agus San t-Seann Doigh.

Math fhèin. Ach cuin a bhios ar cànan ga cur am feum barrachd is barrachd air bileagan no sanasan mar chànan laitheil eile?

Mar chuimhneachan air Chernobyl

Ged a tha saidheans air an t-uabhas a dhèanamh dhuinn - nach sinn a tha fad-shaoghalta air a sgàth? - tha e ceart is iomchaidh teagamhan a nochdadh an-dràsta sa-rithist.  Gu h-àraid nuair a tha an taobh sanntach no cearbach de mhac an duine a' togail a chinn. Chan eil ann a-siud ach reusan. Ma tha sinn gu bhith ag aontachadh le saidheans fad na h-ùine gun a bhith ga cheasnachadh, tha cho math dhuinn gabhail ri creidseamh is saobh-chràbhadh mar a rinn sinn bho chionn linntean nuair nach robh fios na b'fheàrr againn.

Se aon de na h-eisimplearan as miosa de shaidheans a' dol far an rathad an tubaist niuclasach aig Chernobyl. Dh'fhàg an spreadhadh seo co-dhiù na miltean marbh is gus an là an-diugh tha clann air am breith a tha ciurramach ri linn an galar-gathachd a thig an cois stuth radiobeo. Eadhon ma ni ha h-ughdarrasan nas urrainn dhaibh gus a dhèanamh sàbhailte, se dh'fhaodadh tachairt - sa bhad agus airson ginealaichean as a dhèidh - a dh'fhàgas e gu h-àraid cunnartach. Siud agus an cosgais. Tha e cianail daor agus b'fheairrde sinn ar n-airgead a chosg air cumhachd buan a tha glan is saor.

Mar chuimhneachan air an tubaist seo, tha grunnan comhlan punc is roc a' cluich ann an Dùn Eideann aig toiseach a' Cheitein. Togaidh an giog airgead airson Clann Chernobyl a tha fhathast a' fulang. Tha e na bhuannachd cuideachd gum bi dà chomhlan an-lathair a' seinn sa Ghàidhlig. Siad Oi Polloi a tha rudeigin ainmeil sa bhios a' cluich gu cunabhalach an Alba is thall thairis. Comhla riutha, bidh An t-Uabhas, comhlan garaids-punc às an Eilean Sgitheanach.

Theirig ann no bidh gu maslach fann...